Había
unha vez unhas nenas e nenos que xogaban coas súas amigas e amigos
na rúa, no campeiro, na praza, na casa …
Eran
donos do seu tempo e disfrutaban del xogando ás carreiras, ao peón,
á corda, aos xogos de roda, á pelota...
Máis
pouco a pouco o tempo foi escapando das mans deles e dos seus
maiores, outros leceres foron ocupando as súas vidas infantís.
Algúns deixaron de xogar, outros esqueceron os xogos, a outros
roubáronlles os campos onde xogaban, algúns quedaron sen rúas
porque as ocuparon os coches, moitos deles medraron moi rápido e
pensaron que xogar, brincar, correr... era cousa de pequenos, dos
máis pequenos e por seren maiores antes de tempo, algúns nenos e
nenas imitaron aos adultos e non viviron con intensidade a súa
marabillosa infancia.
Esta é
a realidade da rapazada da miña xeración. Os meus pais e, sobre
todo, as miñas avoas e o meu avó téñenme contado que eles xogaban
moito fóra, nos arredores das súas casas, coas súas amigas e
amigos.
“Eran
outros tempos! Antes non tiñamos tantas cousas e había que buscarse
a vida para poder pasalo ben. Nós mesmos faciamos os nosos xoguetes:
pelotas de trapos vellos, aros de ferro para guiar cun pauiño, bólas
de barro, billardas... Agora tedes de todo e non sabedes que facer,
aburrídesvos se non tedes á man un móbil ou unha maquiniña desas
que tanto vos gustan”.
E creo
que teñen algo de razón, ou moita, quen sabe!
Con
este traballo tentarei poñer o meu gran de area para recuperar
algúns dos xogos tradicionais cos que eles tanto se teñen
divertido.
Fixen
unha pequena escolma entre os máis populares da rapazada daqueles
tempos e así poder contribuír para que non se perdan e volvan aos
patios dos colexios, aos parques, ás prazas... onde as nenas e os
nenos poidan disfrutar deles coas súas amizades, e ao aire libre que
é onde se debe xogar para coidar a nosa saúde e manter san o noso
corpo e a nosa mente.
Empezarei
polo xogo das bólas.
Había moitas modalidades. Escollín OS
TRES TOPES por ser sinxelo
de aprender.
Xógase
cun número limitado de participantes porque, se son moitos,
complícase o seu desenrolo.
Cada
xogador tira á feito e cada un terá que bater tres veces na bóla
do compañeiro, sexan seguidas ou non.
Cando
unha bóla recibe o terceiro tope dun mesmo xogador, queda eliminado
e ten que darlle a bóla a quen o eliminou.
Cando
un xogador lle acerta á bóla dun contrincante, volve tirar. Se
quere pode medir cuarta e tirar máis perto.
O xogo
remata cando os participantes queiran.
Outro
dos xogos
máis populares era o da
buxaina, peón, nosella...
que de moitas maneiras é coñecido na nosa terra.
A
buxaina é un xoguete feito con madeira torneada que pode ser de
varias clases e leva na punta un cravo de ferro para que vire o
mellor posible.
Para
bailala hai que enrolarlle unha piola sobre a barriga, habendo varios
xeitos de facelo.
O xogo
elexido é BAILAR NA MAN.
Consiste en facer bailar o peón tirándolle da piola e logo collelo
na palma da man, introducíndoo entre o dedo furabolos e o medio.
Mantense na cunca da man o maior tempo posible. Ao coller o peón
deste xeito comezará a campanear pero cuns movementos axeitados da
man ponse dereito, é dicir, “faise durmir”.
Agora
tócalle o turno aos xogos
da chapa, rollo ou mariola
(dependendo do lugar de Galiza no que estemos). Poden participar un
número variable de xogadores, dende un só ata seis como máximo.
Xogar á
chapa consiste en ir movendo unha pedra plana ou unha pequena lousa,
a chapa, por un percorrido que previamente teremos debuxado no chan
con xiz ou calquera outra cousa que poida pintar. Ese chan deberá
ser duro, de cemento ou terra completamente liso e chan. Dependendo
do debuxo da mariola, así xogaremos a un ou outro xogo.
O
BONECO é un xogo no que
se bota a chapa á casiña número un e sáltase, sen pisar, ata a
casa número dous. Continúase percorrendo o resto das casas ata a
última, regresando de novo á casa número un, onde se ten que botar
fóra a chapa, sen afastala demasiado xa que hai que saír do debuxo
saltando e hai que quedar enriba da chapa e todo esto á pata coxa.
Cando hai casas dobres ou triples, se poñerá un pé en cada unha ou
nas das beiras (se hai tres casiñas xuntas). Logo hai as variantes
de sen
mover ou de dobres, pero iso xa é para máis avanzados.
En
canto aos xogos
da pelota,
un dos máis populares era PÉS
QUIETOS.
Todos os participantes do xogo forman unha roda de xeito que estean
un pouquiño distantes entre eles. Van pasando a pelota uns aos
outros ao chou, tratando de pillar a alguén despistado. Cando a
alguén lle cae a pelota corre a pillala mentres o resto escapa. En
canto agarra a pelota di: pés quietos, e todos teñen que ficar sen
moverse no lugar onde lles cadrou.
O
que ten a pelota da tres pasos grandes na dirección do xogador que
estea máis preto e lanza a pelota para bater nel, procurando que
este non poida collela. Se acerta a darlle, o tocado é o novo
pandote e continúa a xogo do mesmo xeito.
Un
xogador é eliminado do xogo se é tocado por terceira vez.
E
por último imos ver un xogo
de grupo
para o que non se necesita ningún accesorio: AUGA
AO PEIXE.
Para poder xogar, os xogadores deben colocarse en dúas ringleiras
cara a cara e moi perto uns dos outros. Cada xogador agarra as mans
do que ten en fronte. Fórmase así unha canle pola que ten que pasar
o peixe.
O
peixe é outro xogador que deberá botarse enriba dos brazos das
parellas e cando estea colocado, mediante golpiños suaves arriba e
abaixo dos brazos dos participantes, vai escorrendo ata percorrer
toda a canle. Mentre tanto todos cantan:
“Auga
ao peixe, que afoga o peixe”
Cando o
peixe xa escorregou polos brazos dos primeiros compañeiros, estes
sóltanse e colócanse ao final da canle para facela máis longa,
formándose así unha cadea continua de parellas por onde o peixe
seguirá escorrendo ata que cansen.
Habería
moitos máis xogos... coido que estes pódennos valer para tentar
recuperar a memoria histórica do lecer dos nosos queridos avós que
tan ben o pasaron e con tan pouco, nos tempos difíciles que lles
tocou vivir, dándonos a todas e todos nós unha lección de vida.